Zmiana rezydencji podatkowej

Częste zmiany w prawie podatkowym nie sprzyjają przedsiębiorcom, którzy zmuszeni są do płacenia coraz wyższych podatków. Wysokie opłaty sprawiają, że Polacy coraz częściej zastanawiają się nad emigracją, przenoszeniem firm za granicę i zmianą rezydencji podatkowej. W artykule wyjaśniamy, na czym polega zmiana rezydencji podatkowej i kto może skorzystać z tego rozwiązania.

Na czym polega zmiana rezydencji podatkowej?

Zgodnie z polskim prawem, za rezydenta podatkowego uznaje się osobę fizyczną, której miejsce zamieszkania znajduje się w Polsce. Definicję miejsca zamieszkania do celów podatkowych określa z kolei art. 3 ust. 1a ustawy PIT. Zgodnie z nią, osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w Polsce, jeśli spełnia jeden z dwóch warunków:

• posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych)
  lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (kalendarzowym).

Wystarczy spełnienie chociażby jednego z tych dwóch warunków, aby podatnik został uznany za osobę, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Oba kryteria rozpatrywane są niezależnie od siebie, co oznacza, że Polak, który wyprowadzi się z kraju (np. w celach zarobkowych) może nie uzyskać zgody na zmianę rezydencji podatkowej, bowiem centrum jego interesów życiowych może znajdować się z Polsce.

Jak to wygląda w praktyce?

Stosunkowo prostym do zweryfikowania kryterium jest przebywanie podatnika na terytorium Polski nie dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Oczywiście konieczne jest odpowiednie udokumentowanie tego faktu w odpowiedni sposób – w tym celu wystarczą bilety lotnicze, umowy najmu nieruchomości, umowy o pracę, a w przypadku osób, które posiadają w Polsce nieruchomości i wynajmują je innym – stosowne umowy najmu, bowiem mogą one przemawiać na korzyść podatnika.
Nieco bardziej skomplikowany jest proces weryfikacji centrum interesów osobistych. Pojęcie to oznacza miejsce powiązań osobistych, a więc występowania więzi rodzinnych oraz towarzyskich, a także podejmowanie różnego rodzaju aktywności, m.in. sportowej oraz kulturalnej.

Najczęściej jednak uznaje się, że centrum interesów życiowych w Polsce występuje, jeśli w kraju pozostał współmałżonek lub dzieci podatnika. Jeśli cała rodzina przeprowadzi się do innego kraju, wówczas przeniesione zostaje również centrum interesów osobistych i zmiana rezydencji podatkowej staje się oczywista.

A co w przypadku osób żyjących samodzielnie? W tej sytuacji sprawdza się, gdzie podatnik prowadzi gospodarstwo domowe i bierze aktywny udział w życiu społecznym, kulturalnym itd., a więc pod uwagę brane są wszelkie powiązania z krajem emigracji.
Niezwykle istotnym kryterium jest również centrum interesów gospodarczych, czyli miejsce głównego źródła dochodów oraz inne zobowiązania, takie jak posiadane nieruchomości, zaciągnięte kredyty i inne zobowiązania, a także posiadanie konta bankowego.

Co oznacza bycie rezydentem podatkowym w Polsce?

Posiadanie statusu rezydenta podatkowego oznacza, że na osobę fizyczną nałożony jest nieograniczony obowiązek podatkowy. Taki obowiązek jest równoznaczny z tym, że podatnik ma obowiązek odprowadzania podatków zarówno od dochodów, które uzyskał w Polsce, jak i od przychodów uzyskanych za granicą. O tym, czy podatnik zapłaci w Polsce podatek od przychodów uzyskanych za granicą decyduje to, jaką umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania podpisała Polska z krajem, w którym pracuje podatnik. Ku niezadowoleniu wielu polskich podatników, większość umów zawiera niekorzystne sposoby rozliczania przychodu uzyskanego za granicą, wskutek czego konieczne jest opłacenie podatków w dwóch krajach.

Jak zgłosić zmianę rezydencji podatkowej?

Do zmiany rezydencji podatkowej konieczne jest uzyskanie statusu rezydenta podatkowego w innym państwie. Tego typu procedura nie jest zbyt trudna – każdy kraj cieszy się z nowych podatników, którzy chcieliby zasilić budżet państwa. Z tego samego powodu Polska niechętnie rozstaje się ze swoimi podatnikami. Żeby przestać być polskim rezydentem podatkowym, należy nie spełniać obu kryteriów określających miejsce zamieszkania, nie wystarczy bowiem samo posiadanie certyfikatu rezydenta podatkowego w innym kraju.

Zmianę miejsca zamieszkania do celów podatkowych należy zgłosić w urzędzie skarbowym. Zarówno osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, jak i przedsiębiorcy, mają obowiązek poinformowania urzędu skarbowego o zmianie rezydencji podatkowej poprzez formularz ZAP-3.

Zmiana rezydencji podatkowej w trakcie roku podatkowego

Definicja miejsca zamieszkania dokładnie określa, że osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w Polsce, jeśli przebywa na terytorium kraju dłużej niż 183 dni w roku kalendarzowym. A więc polski podatnik, który spędził w Polsce co najmniej 183 dni, zostanie uznany tutaj za rezydenta podatkowego za cały rok.

Jednak w sytuacji, w której podatnik wyjechał z Polski (a w domyśle przeniósł za granicę również ośrodek swoich interesów życiowych) i uzyskał status rezydenta podatkowego w kraju emigracji, możliwe jest uniknięcie podwójnego opodatkowania pod warunkiem, że Polska podpisała z państwem, do którego wyemigrował podatnik, umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wówczas podatnik podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu wyłącznie do dnia wyjazdu z kraju. Jeśli jednak podatnik nie posiada certyfikatu rezydencji podatkowej w kraju, do którego wyjechał, to podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce za cały rok podatkowy.

Czy można być rezydentem podatkowym w dwóch państwach?

Możliwe są sytuacje, w których podatnik otrzymuje status rezydenta podatkowego w innym państwie, a jednocześnie wciąż uznawany jest za polskiego rezydenta podatkowego. Wówczas mamy do czynienia z podwójną rezydencją podatkową. Jeśli podatnik posiada miejsce zamieszkania w dwóch krajach, to miejsce zamieszkania do celów podatkowych ustalane jest na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, która podpisana jest pomiędzy Polską a krajem emigracji podatnika.

Na stronie Ministerstwa Finansów można odnaleźć objaśnienia dotyczące rezydencji podatkowej i zakresu podatkowego osób fizycznych w Polsce. Zgodnie z tymi objaśnieniami, w sytuacji, w której podatnik ma miejsce zamieszkania na terenie dwóch krajów, pomiędzy którymi została zawarta umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, kraj rezydencji podatkowej ustalany jest na podstawie następujących zasad:

• jeśli miejsce zamieszkania podatnika znajduje się w dwóch państwach – za kraj rezydencji podatkowej uznajemy państwo, które jest ośrodkiem interesów życiowych podatnika;
• jeśli nie można ustalić, w którym kraju znajduje się ośrodek interesów życiowych podatnika lub jeśli podatnik nie posiada stałego miejsca zamieszkania – za kraj rezydencji podatkowej uznajemy kraj, w którym podatnik zwykle przebywa;
• jeśli podatnik przebywa zazwyczaj w obu państwach lub w żadnym z nich – za kraj rezydencji podatkowej uznajemy państwo, którego jest obywatelem;
• jeśli podatnik jest obywatelem obu państw lub żadnego z nich – strony umowy ustalają miejsce rezydencji podatkowej na drodze wzajemnego porozumienia.

Zmiana rezydencji podatkowej pozwala na pozbycie się podwójnego opodatkowania. Należy jednak pamiętać, że Polska niechętnie rozstaje się ze swoimi podatnikami i aby bezproblemowo zmienić rezydencję podatkową, warto skrupulatnie dokumentować wszelkie dokumenty i rachunki, których może od podatnika wymagać urząd skarbowy.

Skontaktuj się z nami lub zadzwoń, jeśli jesteś zainteresowany doradztwem podatkowym.